بررسی كاربرد بادگیرها در معماری امروز؛
جای خالی بادگیر بر بام های یزد
تور و گردشگری: مرمت بناهای تاریخی کار ارزشمندی است اما مرمت تنها زیبا سازی نمای بناها نیست، مرمت به مفهوم احیا است، کاری که برای خیلی از بناهای تاریخی همچون بادگیرها اجرا نشده است.
خبرگزاری مهر – گروه استان ها: مخروبه شدن خیلی از بناهای تاریخی باارزش در بافت های تاریخی استان یزد، بیشتر متوجه خانه هایی است که سکنه ندارند و با رها شدن به مرور زمان ریزش کرده و آوار می شوند یا به عمد تخریب می شوند تا سازه ای جدید جایشان را بگیرد یا با ارزش افزوده زمین، به قیمت مناسب فروخته شود.
عکس های هوایی ۵۰ سال اخیر نشان میدهد که تعداد بادگیرها در بافت تاریخی یزد بسیار کمتر شده و این نشان میدهد که نگهداری این بناها در درجه اهمیت قرار نداشته و تنها ساقه یا ریشه هایی از آنها باقی مانده است.
بلااستفاده ماندن بادگیرها حتی در خانه های مرمت شده
یکی از دلیلهای تخریب این سازه ها، از میان رفتن کارایی آنها حتی در خانه های احیا شده و تغییر کاربری یافته، است. در شرایطی که یزدی های قدیم، با بهره گیری از بادگیر و خانه های چهاروجهی، نیازهای سرمایشی و گرمایشی خودرا بطور طبیعی تامین می کردند، امروز خانه های مرمت شده و تغییر کاربری یافته، از وسایل سرمایشی امروزی استفاده می نمایند که البته در شأن خانه های تاریخی نیست.
رئیس پیشین دانشکده معماری یزد و یکی از اساتید برجسته معماری که طرح های پژوهشی بسیاری درباره بادگیرها نوشته و نمونه
آن را نیز برای بادگیر خانه رسولیان برای احیای کارایی این سازه سنتی، اجرا کرده است، عقیده دارد که این سازه با راهکارهای علمی در معماری امروزی قابل اجرا می باشد چنانچه خودش نیز در منزل مسکونی اش این طرح را پیاده کرده و مصرف انرژِی را به حداقل رسانده است. تصاویر هوایی نشان میدهد که تعداد بادگیرها در گذشته بیشتر بود ولی حالا نصفه و نیمه خراب شده و از بین رفته اند و تنها ساقه یا ریشه آنها باقی مانده است
سید محمدحسین آیت اللهی که در سال ۲۰۰۴ طرح پژوهشی در حوزه احیای بادگیر خانه رسولیان، محل فعلی دانشکده معماری دانشگاه یزد بوسیله UNDP یا شبکه توسعه جهانی سازمان ملل متحد ارائه کرده است، به خبرنگار مهر اظهار داشت: با توجه به این که بادگیرهای یزد یکی یکی خراب می شوند و تعدادی از مالکان به جهت اینکه بتوانند خانه ها را بازسازی کنند، عمدتا زیر بادگیرها آب می اندازند، برای ما دغدغه ایجاد کرد و این دغدغه موجب شد که این طرح را تهیه کنم.
وی بیان کرد: تصاویر هوایی نشان میدهد که تعداد بادگیرها در گذشته بیشتر بود ولی حالا نصفه و نیمه خراب شده و از بین رفته اند و تنها ساقه یا ریشه آنها باقی مانده است.
اجرای طرح پژوهشی برای احیای بادگیرها
این دکترای معماری اعلام نمود: در نهایت این طرح پژوهشی را پذیرفتند که بادگیرهای فعلی چطور احیا شوند چونکه هم اکنون بادگیرها یا درحال تخریب هستند یا در خانه هایی که مرمت و احیا شده اند هم، کارایی خودرا ندارند، دریچه های آنها بسته شده و از مدار خارج شده اند.
آیت اللهی به اجرای این طرح پژوهشی برای بادگیر خانه رسولیان دانشکده معماری اشاره نمود و اضافه کرد: راهکارهایی را پیشنهاد، عملیاتی و اجرا کردم و نتایج دما و رطوبت هوا خصوصاً در فضاهای در رابطه با بادگیر نشان از موفقیت بودن این پژوهش داشت. استاد برجسته معماری: می توان در خانه های امروزی هم برای خانه های ویلایی و هم آپارتمان ها باتوجه به طرح هایی که دانشجویان درحال پژوهش و بررسی آنها هستند، بادگیر را اجرا کرد
وی افزود: آزمایشات بعدی نشان داد که دمای پیش از اجرای طرح جهت استفاده بهینه از بادگیر خانه رسولی ها با دمای زمانی که بادگیر آن برمبنای پژوهش انجام شده، کارایی یافت از ۴۳ درجه به کمتر از ۳۰ درجه کم شد و این کار برای معماری امروزی نیز کاربرد دارد و می توان در خانه های امروزی هم برای خانه های ویلایی و هم آپارتمان ها باتوجه به طرح هایی که دانشجویان درحال پژوهش و بررسی آنها هستند، بادگیر را اجرا کرد.
وی بیان کرد: پس از ۱۵ سال باردیگر طرح پژوهشی تعریف کرده و گزارش نهایی را ارائه کردم که خودش منبع علمی معتبر است که با شبیه سازی و استدلال منطقی نشان می دهد، که کارایی بادگیرها باید برگردد و نتیجه کلی این که بادگیر شاید نتواند خاصیت بادگیری داشته باشد، اما با خاصیت مکش هوا، تهویه مطبوع را ایجاد خواهدنمود.
کارایی بخشیدن به بادگیرها در معماری امروزی
این دکترای معماری گفت: شاید سازه فعلی باتوجه به بالا رفتن درجه حرارت شهرها، افزایش طوفان ها و گرد و خاک و دردسرهایی که پرندگان در بادگیرها ایجاد می کردند، به شکل قدیمی کارایی ندارد اما راهکارهای علمی برای حل این مشکلات وجود دارد.
وی افزود: باتوجه به شرایط جوی فعلی در صورتیکه باد هم وزش نداشته باشد، این بادگیرها می توانند نقش بادکش داشته باشند و زمانی که باد نمی وزد و بدنه بادگیر در طول روز گرم می شود، گرمای بدنه را بوسیله دریچه هایی به بالا هدایت کرده و هوای سرد جایگزین هوای گرم شود و در نهایت بادگیر باز هم کارایی خنک کنندگی خودرا باز می یابد.
وی با تاکید بر این که بادگیر را باید با سایر فضاهای در رابطه با آن سنجید و مورد بررسی قرار داد، اضافه کرد: در گذشته مردم کویر برای فرار از گرما در زیرزمین ها زندگی می کردند بعد سازه های بادگیر تولید شده و تالار، حوضچه یا دریچه هایی در زیر بادگیر به وجود آمد که هر کدام کارایی خودرا داشت و هوا را لطیف می کرد اما امروز بادگیر تنها جنبه زیبایی پیدا کرده و خیلی از فضاهای اطراف آن اصلاً کارایی ندارند.
وی از این که خانه های مرمت شده در طول سال تنها از قسمت زمستانه استفاده می نمایند و از سیستم های گرمایشی و سرمایشی امروزی بهره برده و ساختار سنتی بنا را زیر سوال می برند، گلایه نمود.
بادگیر را در خانه خود در بافت جدید شهر یزد اجرا کردم
آیت اللهی با اعلان اینکه طرح بادگیر را در خانه خود در بافت جدید شهر اجرا کرده و شاهد تأثیر آن بر کاهش مصرف انرژِی و لطافت هوا است، اظهار داشت: این طرح هزینه اضافی برای ساخت ندارد و حتی باتوجه به کاهش هزینه های انرژِی در طولانی مدت بسیار مقرون به صرفه است.
این استاد معماری اما از باقی ماندن طرح های خیلی از جمله طرح مرمت بادگیرها گلایه نمود و اظهار داشت: همیشه خیلی از طرح ها در حد حرف باقی می ماند و من نیز باتوجه به این رویکرد حتی در دانشکده معماری، زودتر بازنشست شدم چونکه عقیده دارم تا طرحی اجرا نشود و آثار آن ملموس و قابل ارزیابی نباشد، حرف زدن به تنهایی نتیجه ای در بر نخواهد داشت. همیشه خیلی از طرح ها در حد حرف باقی می ماند و من نیز باتوجه به این رویکرد حتی در دانشکده معماری، زودتر بازنشست شدم چونکه عقیده دارم تا طرحی اجرا نشود و آثار آن ملموس و قابل ارزیابی نباشد، حرف زدن به تنهایی نتیجه ای در بر نخواهد داشت
وی با تاکید بر این که دانشجویان بسیاری دراین زمینه تزهای مختلفی دارند که باید بررسی و اجرا شوند، گفت: البته دولت هم باید حمایت کند و ایده ها را اجرائی کند، کاری که خیلی از کشورهای خارجی خیلی زودتر آغاز نموده اند در صورتیکه ما بهترین نمونه ها را داریم.
آیت اللهی اظهار داشت: متأسفانه خیلی از بادگیرها در اثر عدم استفاده درحال تخریب هستند چونکه کارایی لازم را ندارند و فقط به ظاهر زیباسازی شده اند بنا بر این به مرور زمان تخریب می شوند، چونکه دریچه خیلی از بادگیرها مسدود شده است. مرمت ظاهری زیبا است اما به مفهوم احیا نیست.
زیباسازی ظاهری مشمول خیلی از بناهای تاریخی است که پوسته بافت تاریخی را زیبا کرده اما در زیر این پوسته اتفاقات تلخی است که عاقبت بناهای تاریخی را تهدید می کند و شاید روزی شاهد این باشیم که بادگیرهایی که ظاهراً مرمت شده اند، فرو بریزند و آواری بر بافت تاریخی فرود آید.
منبع: تور و گردشگری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب