بازخوانی یك سنت؛
آتش افروزی در چهارشنبه سوری جشن بود نه محنت
مفهوم عنصر آتش در جشن باستانی چهارشنبه سوری با آنچه امروز در بین جوانان وجود دارد، در تضاد است. آتش افروزی در گذشته حکم جشن را داشت نه آتش زدن به آسایش خانواده ها.
به گزارش تور و گردشگری به نقل از مهر، کارشناسان ارشد پژوهش در پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی در مقاله ای با عنوان نوروز و زیست بوم در روایت مردمی به بررسی جایگاه عنصر آتش در جشن نوروز و ارتباط آن با جشن های چهارشنبه سوری در شهرستانها پرداخته اند. در این مقاله آمده است:
شب آخرین چهارشنبه سال، مراسمی ویژه به نام چهارشنبه سوری در تمام نقاط ایران برپا می شد. در این روز ایرانیان باستان به خاموش کردن و شعله ور کردن باردیگر آتش ها می پرداختند. اهمیت اتش در ایران باستان در مراسم و اعتقادات و باورهای به جا مانده نسبت به آن نمایان است و خاصیت هایی را برای برگزاری آن برمی شمرند. شعله های آتش پاک و درخشان است و برگزاری آن، وجود آدمی را به پاکی دعوت می کند. شعله های آتش همیشه رو به بالا میل می کند و ارتقای معنویت و ترقی و تعالی را نوید می دهد. آتش، نمادی از پرواز به سمت عالم بالاست و پاک کننده اجسام ناپاک است. آتش منبع نور است و نور پاکی را می آفریند و با ظلمت می ستیزد. با هر چه برخورد کند، آنرا نیز چون خود درخشان می کند و و اساس حیات و فعال و بی مقرر است.
محمود روح الامینی در کتاب جشن ها و آئین های کهن در ایران امروز می نویسد: آنچه چهارشنبه سوری را به رسم ها و آیین هایی که ایران پیوند می دهد می تواند برگزاری رسم و جشنی به نام «سور» در ایام پنجه باشد که از آن تا سده چهارم، دوره سامانیان آگاهی در دست است.
جادوی تقلیدی برای سر غیرت آوردن خورشید
در اینجا این پرسش مطرح است که جشن چهارشنبه سوری ایرانیان چگونه می توانست پاک کننده و برطرف کننده بدبختی و نحوست چهارشنبه باشد. آتش در نظر ایرانیان مظهر روشنی، پاکی، طراوت، سازندگی، زندگی، سلامت و تندرستی است. بیماریها و زشتی ها، بدی ها و همه آفات و بلایا در عرصه تاریخی و ظلمت ماوا دارند. به اعتقاد ایرانیان هر گاه آتش افروخته می شود، بیماری، فقر، بدبختی ناکامی و همه بدی ها و زشتی ها محو و ناپدید می شوند. پس افروختن آتش نشانه ای از راه یافتن روشنی و معرفت در دل و روح انسان است. آئین های آتش افروزی در این شب، نوعی جادوی تقلیدی است تا خورشید بر سر غیرت آورده شود و بهتر گرمابخشی کند. در این شب، مردم زردی و بیماری را از خود دور کرده و طلب سرخی و زندگی را از آتش می کنند.
افروختن آتش در ایران امروز به روزهای مختلفی برمی گردد بطور مثال در خیلی از نقاط استان کرمان مانند سیرجان، آتش افروزی در جشن سده بسیار پر رونق تر از چهارشنبه سوری است. مردم تعدادی از نقاط کرمانشاه مانند ایلات گوران و سنجابی، در شب قبل از نوروز بر بام خانه آتش می افروزند تا فروهر بر فراز آسمان ها جشن آنها را بهتر نظاره گر باشد.
چهارشنبه سوری بر طبق اعتقادات و باورهای خاص در گذشته با شکوه تر برپا می شده است. اهالی ره منطقه با تجمع در محلات و میادین بزرگ شهر و روستا با روشن کردن چندین تل آتش، از روی آتش می پریدند و هنگام پریدن می گفتند زردی ما از تو سرخی تو از من. غم برو شادی بیاد محنت برو روزی بیاد.
آتش را نشانه گرمی و حرارت دانسته و براین باورند که با روشن کردن آتش سردی زمین از بین می رود و با گرم شدن زمین، فصل بهار شروع خواهد شد. علاوه بر این آتش را نابودکننده تاریکی و غم دانسته و با برپا کردن آتش و پریدن از روی آن، غم و ناراحتی فراموش شده، خوشی و شادی جانشین آن می شود. در هر محل با پهن کردن سفره و قراردادن میوه، شیرینی و آش رشته و آجیل این زمان از طرف اهالی جشن گرفته می شد. امروزه برگزاری جنین مراسمی کم رنگ تر شده است. تنها تعدادی از جوانان در محلات خود تجمع کرده و با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، مراسم را زنده نگه می داند.
شکستن کوزه کهنه، برای از بین بردن کینه
در روستای ابیانه، در شب چهارشنبه سوری اهالی به پشت بام ها رفته و بته هایی را که از قبل آماده شده بود، آتش زده و آنرا از پشت بام پایین می انداختند. سپس کوزه هایی را پر از آب کرده و بر روی آتش پرتاب می کردند. به این نیت که با شکسته شدن کوزه کهنه، بغض و کینه افراد نسبت به هم شکسته شود و چیزهایی نو وارد آن خانه شود. گاهی یک سکه یک ریالی را به نیت رفع درد و بلا، داخل کوزه گذاشته و از پشت بام پرت می کردند.
در زاهدشهر، ششده، زنگنه و تنگ کرم، این مراسم از طرف اهالی در محله ها برپا می شود. در زاهدشهر، غروب چهارشنبه، کوزه ای را از آب کرده و از پشت محله ها برپا می شود. در زاهد شهر، غروب چهارشنبه، کوزه ای را آب کرده و از پشت بام به زمین می اندازند تا با ریختن آب و گرم شدن، زمین فصل بهار زودتر فرارسد. اهالی ششده به این مناسب چهارتل آتش افروخته و از روی آن می پرند.
مراسم شب چهارشنبه سوری در شهرستان شاهرود نیز با شور و شکوهی فراوان و با آداب خاصی انجام می شود. در آخرین چهارشنبه سال، جوانان و پسر بچه ها به وسط کوچه افروخته و همه از روی آن می پرند.
پس از آتش افروزی و پریدن از روی آن، زنان یک کوزه یا شیشه خالی یا پر از آب را به نشانه رفع نحوست و غم و بلا در سال که گذشت بر زمین زده، می شکنند. عرب زبانان مقیم شاهرود در این شب، به نیت رفع نحسی، شیشه ای بر سر در خانه شأن می شکنند. در کلاته خیج، یک هیمه بزرگ آتش درست کرده و از روی آن می پرند. در این شب چراغ فانوس یا گردسوزی را در گوشه حیاط خانه تا بامداد روشن می گذارند. در محمد آباد پل ابریشم زنان درون کوزه آب، برنج می ریزند و آنرا روی خاکستر انداخته و می شکنند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب